De iconografie achter de gouden madam.
Er is iets speciaals aan de hand met dat mooie beeld op de Kalkmarkt. De Brusselse kunstenaar Egide Rombaux noemde haar mogelijk wel Paulien, maar ze is dus opgedragen aan de Griekse overwinningsgodin Nikè, alsook de Oudgriekse liefdes-, schoonheids- en vruchtbaarheidsgodin Aphrodite. Tegelijk lijkt ze op een slimme en eerder moderne manier te refereren naar Maria Magdalena en zelfs Moeder Maria. Maria Magdalena wordt vaak haveloos en bewegend afgebeeld op blote voeten. Of ze is net heel chic en met sierlijk gevlochten haren. Meestal draagt ze haar haren los en kijkt ze op naar het licht. Jezus is dan symbool van het licht. Soms zie je hem voorgesteld als de zon. Meestal heeft Maria Magdalena ook een zalfpot in de hand en een schedel aan de voeten, want ze heeft ,net als Jezus, helende krachten.
Moeder Maria wordt eerder zeer sober afgebeeld, met sluier en volledig bedekt. Met ingetogen blik kijkt ze neer op de wereld, want zij geeft die wijsheid en haar liefde ontstaat vanuit mededogen. Zij heeft meestal de lelietak in haar handen, een witte lelie als symbool voor haar zuiverheid. De palmtak en de kroon hebben dezelfde betekenis. De onbevlektheid slaat op het vrij zijn van de erfzondes (of karma als je wil), op ‘spirituele’ maagdelijkheid, zeker geen fysieke maagdelijkheid. Moeder Maria en Isis zouden dezelfden zijn. Ze staan voor gnosis, onwrikbare wijsheid en vruchtbaarheid. Vaak hebben ze dus ook hun kind op de schoot. In het geval van haar voorloopster Isis, heet het kind Horus. Ons christendom heeft dus haar wortels in het jodendom en samen hebben ze hun bakermat in de Isis-cultuur in Egypte. Er zijn nog veel meer vermengingen terug te vinden, onder andere met de Keltische en Germaanse cultuur. Die waren matriarchaal of huldigden het vrouwelijke en scheppende principe. Ze eerden de vruchtbare aarde en de natuurelementen.
Isis met Horus op de schoot (Egypte)
H. Maria met kindje op de schoot aan de O.L.V. ten Poelkerk
Moeder Maria, maar ook Maria Magdalena staan ook vaak afgebeeld met hun ‘beschermende’ voeten op de wereldbol (zoals bij dit beeld aldus) of op een maansikkel. Die maansikkel vinden we ook weer bij Isis bovenop het hoofd en rond de zon, maar je kan die sikkel ook zien als twee horentjes. Isis heet de gehorende, de Hemelse Koe. De koe staat symbool voor de aarde die vruchten voortbrengt. Soms zie je onder Maria’s voet een draak of slang die bijna onopvallend over de wereld heen kronkelt en deze listig tracht in te palmen. Binnen het christendom betekent dit ‘de overwinning op het kwade/duister’ in een duale wereld. In andere godsdiensten kunnen slangen en draken net positieve symbolen zijn. Het vrouwelijk principe overwint het kwaad met gemak, want die vrouwen hebben slechts één voet nodig. De voeten op de aardbol, dat betekent dat het vrouwelijk principe de macht heeft over al wat geschapen werd. De scepter in de hand van de H.Maria, verwijst ook naar de kracht van de liefde of weerom de kracht het vrouwelijke principe. Daarom heeft het ‘kleine’ kindje Jezus op de schoot soms zelfs een volwassen hoofd. Het vrouwelijk principe is dus sterker volgens deze beeldensymboliek. Wanneer de handen naar beneden wijzen met de handpalmen naar buiten, dan laten zij hun krachten via lichtbundels uit de vingers over de aarde stralen. Deze vrouwen ontvingen namelijk de genaden of hadden genezende krachten.
beeldje in bovennis de Gilainstraat (bij Kabbeekklooster)
beeld in bovennis aan de Oude Vestenstraat (naast PC-ke)
Maria Magdelena op de blauwe aardbol (Saint-Baume, Frankrijk)
Godin Nikè (Griekenland)
De gouden madam op de Kalkmarkt
In een oorlogssituatie zag men het eigen kamp altijd als het goede kamp en in dit geval kan je moeilijk anders beweren. Het beeld op de Kalkmarkt is een herinnering aan de gesneuvelden van de Eerste wereldoorlog die de stad Tienen ook veel schade toebracht, maar tegelijk een hulde aan de steun die we kregen van de geallieerden. Op de grote voet onder het knappe beeld staat daarover meer uitleg.
Waarom zoveel symboliek en zelfs vermengde symboliek in onze beeldencultuur?
1) Omdat godsdiensten en culturen en zelfs volkeren in elkaar overgingen na invasies, oorlog en veroveringen. De symbolen werden dus vervangen door cultuureigen symbolen.
2) En omdat de mensen, vroeger althans, ongeletterd waren. Aan twee of drie symbolen konden ze de betrokken heilige herkennen en weten met welke helende energie ze verbonden waren. Onze voorouders waren goed thuis in deze iconografie. Ze lazen via beeldentaal. Ze waren zeker niet zo dom als ons altijd werd verteld. Ongeletterdheid is lang niet hetzelfde als domheid. En onwetendheid is weer wat anders…
Auteur: Anne-Marijn Somers
