In Tienen wordt er naar jaarlijkse gewoonte een stadsforum georganiseerd, en dit jaar stond dat forum in teken van creativiteit. Iedereen was afgelopen vrijdag 16 juni welkom in Circus Salto, een locatie waar de creativiteit tot in het kleinste kiertje gekropen is. De ideale omgeving om topics als ‘de manieren om creativiteit aan te wakkeren’ en ‘de rol van kunst en cultuur in de stad’ te bespreken. Thrive zorgde voor een muzikaal welkom, en je kon bij BarBuur terecht voor een drankje. Het beloofde op zijn minst een gezellige zomerse avond te worden.
Philippe Liesenborghs nam het voortouw en had nog maar net zelf zijn persoonlijke link met Circus Salto ontdekt: de voormalige cinema werd vroeger nog uitgebaat door zijn eigen familie. Hij schetste voor de aanwezigen het doel van de avond: De afgelopen jaren ziet het ene na het andere creatieve initiatief in Tienen het levenslicht. Maar hoe kunnen we de creativiteit verder aanwakkeren en ondersteunen? Wat kan de rol van kunst en cultuur hier in zijn? En hoe kijken experts van buiten Tienen naar onze opportuniteiten?
Stijn Devillé (OPEK, theater Het Nieuwstedelijk) en Jef Van Eyck (coördinator Stadsfestival Turnhout 2012 en burgerbeweging De Koep) waren de gepassioneerde gastsprekers van dienst en gaven hun ervaringen mee aan het publiek. Daarna was het de beurt aan enkele burgerinitiatieven om hun zegje te doen.
Stijn Devillé
Stijn Devillé houdt van dit soort plekken, het doet hem denken aan de beginjaren van zijn vroegere Leuvense theatergezelschap Braakland/Zhebilding. Het gezelschap was op zoek naar een leegstand pand. Het oude postgebouw in Leuven (nu Kruidvat) greep hun aandacht, maar het werd uiteindelijk de Unic in Herent en later de Molens Van Orshoven aan de Vaart in Leuven. Deze plek bestond weg van de structuren van de stad en kon nog toegeëigend worden. Artforum, Fabuleus en Mooss vestigden zich er later ook.
Stijn: “Leuven was anno 1997 een cultureel braakland, maar we waren van plan iets op te bouwen met theatervoorstellingen over wat er toen (het ‘nu’) in de maatschappij gebeurde en wat later nog relevant zou zijn. En als je het wilt hebben over problemen van vandaag, is het dubbel zo interessant om het publiek daarbij te betrekken, om het publiek deelgenoot te maken. Wat ons bezig hield was hoe we verhalen uit de mensen konden trekken en hoe we deze door konden geven. Zo hebben we bvb. een vrouw in een trouwkleed in een café gezet en als trigger gebruikt om de zielenroerselen van mensen te kunnen aanhoren. Bij de sluiting van de Ford fabriek in Genk hebben we werknemers geïnterviewd en later een voorstelling op de parking van de showauto’s gegeven. Dat geeft toch een hele speciale interactie met het publiek.”
Wanneer Wisper het gezelschap vervoegde, zat men met een huisvestigingsprobleem. Verschillende organisaties onder één dak, het was dus zoeken naar een nieuwe locatie. Zo kwam men terecht bij het oude douanegebouw aan de Vaart, OPEK was geboren: het Openbaar Entrepot voor de Kunsten. Er werd voor het eerst een theaterplaats uit stro en leem gebouwd op het Europese vasteland (de andere zaal uit hetzelfde materiaal kan je terugvinden in Londen). Ondertussen zijn ook andere organisaties aangesloten: de Factory, het cultuureducatief magda, de jongernorganisatie Urban Woorden en een afdeling van LUCA drama.
Stijn: “Belangrijk was de ontmoeting tussen kunst en de samenleving, met het café als slagader om die kruisbestuiving te voeden. De openbaarheid speelt zich daar af. Waar OPEK voor staat, wordt niet door onszelf beslist maar door de buurtgemeenschap in Leuven. De identiteit wordt bepaald door de mensen die de plek gebruiken, betekent ook dat de plek leeft.”
Jef Van Eyck
Jef laat weten een andere Bink (bijnaam Turnhoutenaar) tussen de Kweikers te zijn tegengekomen. Met de slogan ‘aan de rand van het land is het altijd heel plezant’ zet Jef zijn uitleg in gang. Turnhout werd in 2012 de cultuurstad van Vlaanderen, de eerste en enige cultuurstad van Vlaanderen. De bedoeling was middelgrote steden te stimuleren iets te doen rond het thema cultuur. Niet enkel voor professionele spelers, maar tevens voor individuen, om hen zo te pushen naar samenwerkingsverbanden en dat met ondersteuning van een stimuleringsfonds. Dat jaar werd er vanalles gerealiseerd, het gevoel stak op dat het mogelijk was met burgers iets te verwezenlijken.
Met de burgerbeweging ‘de Koep’ werd er getracht de Watertoren te kopen, één van de eerste gemeenschapsvoorzieningen die de stad aanbood aan haar burgers. In de Watertoren ging het Watertorenfestival door, een initiatief ontsproten tijdens het jaar dat Turnhout cultuurstad was. De toren werd te koop gezet voor 60 000 EUR en via een inzameling bij de burgers werd er snel 25 000 EUR verzameld. Helaas werd de toren aan een andere partij verkocht.
Veel mensen hebben blijkbaar veel goesting om zelf te participeren.
Jef: “ Iedereen die zijn geld terug wou, kon het komen halen. Zo niet, dan zouden we er iets ‘gek’ mee doen. En het meeste geld hebben we effectief kunnen houden! Met dat geld wordt onze werking reeds vijf jaren ondersteund. Veel mensen hebben blijkbaar veel goesting om zelf te participeren. Burgerbeweging ‘de Koep’ stond op de kaart, de volgende zet was het organiseren van een ‘volksvergadering’. We wensten veel meer burgers te betrekken dan de politieke structuren dat kunnen. Het geld, de goesting, de creativiteit, en de tijd was er. We stelden de vraag wie ons wou vervoegen en welke thema’s belangrijk waren om rond te werken: energie, coöperaties, gezonde voeding, participatie, zelfoogsttuinen,… . Op 17 dagen werd er 500 000 EUR verzameld voor het financieren van twee windmolens!
We wilden ook collectief dromen over 2040. Wat vonden wij dat binnen 25 jaar aanwezig moest zijn in de stad? Dat is wat er bij de burgers leeft. Wij hebben dan een krantje uitgegeven (‘Mijn 2040’) en al die dromen/wensen/vragen daarin gebundeld.
Wat is er volgens ons essentieel bij burgerparticipatie? Er is een groot draagvlak nodig, zorg dat er voldoende mensen rond een idee warm worden. Mik daarbij vooral op één ijkpunt, en mik er samen op. Maak geen nieuwe traditionele vereniging, mensen engageren zich graag maar niet zoals vroeger waarbij lange engagementen werden aangegaan. De 20’ers en 30’ers doen daar niet meer aan mee. Laat mensen rond een bepaald project werken voor een bepaalde periode. Willen we samenleving voeden van onderuit, dan zijn burgerbewegingen nodig. Burgers zijn mondiger en sneller: vooraleer een brief het gemeentehuis uit is, is het verhaal al op social media verspreid.”
Debat burgerbewegingen in Tienen
In Tienen zelf zien er de laatste jaren heel wat burgerbewegingen het leven, Liesbeth Provoost (Vormingplus Leuven) stelde enkele concrete vragen aan Debbie L’homme van de ‘Kweikersparade’, Nele Sterkendries van ‘Kunstroute Tienen’, Jo Foulon van de ‘Kunstacademie’ en Anneleen Giedts van ‘Buurtbanken’. Ondertussen werd het publiek verwend met zelfgemaakte hapjes van de Tiense Wereldvrouwen, onder de smachtende blikken van de sprekers op het podium.
Omdat het panel helaas niet toekwam aan een uitgebreid interactief gesprek, stellen we de initiatieven die vertegenwoordigd waren kort aan u voor: De Kweikersparade is een vijfjarig evenement waarbij Tienen in een kleurrijke optocht op twee manieren in de kijker wordt gezet: zowel historisch als hedendaags. De stoet zelf wordt helemaal gedragen door de mensen van Tienen. De eerste Kunstroute in Tienen trok 600 bezoekers naar haar eerste editie, naast de vele kunstenaars die bij het project betrokken waren. De organisatie hoopt op een nieuwe editie volgend jaar waarop ze opnieuw kunstenaars op originele en verborgen plekjes van onze stad kunnen samenbrengen met hun publiek. De Kunstacademie brengt woord, dans en beeldende kunst. Op wekelijkse basis nemen 2500 burgers deel aan kunst, waardoor er kruisbestuivingen kunnen ontstaan. Een voorbeeld is bijvoorbeeld de Kunstroute die op poten werd gezet door Nele Sterkendries en Machteld Lambeets, oud-studenten van de Kunstacademie. Directeur Jo Foulon hoopt dat deze stijgende tendens zich ook in de volgende jaren blijft verderzetten. Het Buurtbankenproject tenslotte staat nog in zijn kinderschoenen, het doel is buurten en wijken te verenigen door de gekapte bomen van de vesten om te vormen tot zitbanken die op openbare plaatsen spontane ontmoetingsplekken zullen vormen.
Afloop
En dat het een gezellig interessante avond is geworden… . De klemtoon tijdens de gesprekken werd gelegd op de snelheid van burgerparticipatie als alternatief voor politieke oplossingen, en de wil van burgers om bij te dragen aan de omgeving waarin ze leven. Kunst vormt daarbij een mogelijke katalysator. Stijn haalde reeds aan dat het ‘café’ een belangrijke omgeving voor kruisbestuiving is, en ook deze avond konden de mensen napraten aan de BarBuur-bar en lusteren naar de live rockmuziek door Woozy Trooper, en de loungetonen van DJ Wim Van Aeken. De avond illustreerde feilloos hoeveel Tienenaars bereid zijn om zich te engageren en hun schouders te steken onder onze stad. En of er in Tienen goesting is!
Auteur: Britt Sterckx & Kim Rutten
Foto’s: Pandof fotografie, Liesbet Degent en Jeroen Geladé
