December 2016: Sylvania kondigt de sluiting aan van de lampenfabriek in Tienen. Het bedrijf vestigde er zich in 1968. 170 banen zijn bedreigd. Dit roept herinneringen op!
1980: België vierde 150 jaar onafhankelijkheid. Uitgerekend dat jaar werd ons land grondig hervormd. De 2de staatshervorming was een feit, al had het 3 regeringen gekost van januari tot oktober. Een indicatie dat het, op zijn zachtst gezegd, woelige tijden waren. Ook zo voor GTE-SYLVANIA-NV te Tienen.
Op donderdag 18 september 1980 vond op de Grote Markt een niet alledaagse begrafenis plaats. Aan het sterfhuis ‘Sylvania’ was de lange begrafenisstoet vertrokken. In de oude lijkwagen van de stad lag een kist. Deze kist stond symbool voor de beeldbuisafdeling en zijn 750 ontslagen arbeiders en bedienden. De kist werd, na enkele serene toespraken, samen met de fabrieksvlag op de Grote Markt verbrand. De emoties begeleidden de stiltes, die klonken als verlengstuk van de stilte die de dag voordien was ontstaan na het definitief uitschakelen van ‘Radio Sylvania’.
Het begin: de sluiting van Sylvania.
De aanzet tot dit gebeuren waren de geruchten over de sluiting van de beeldbuisafdeling. Toen BRT2 Brabant op 25 maart 1980 een rechtstreekse radio-uitzending verzorgde vanop de Tiense Veemarkt zagen enkele personeelsleden hun kans schoon om de intussen bevestigde sluiting wereldkundig te maken. Zij kregen echter geen toestemming.
Als reactie werden de koppen bij elkaar gestoken en de dag nadien reeds klonken de volgende woorden op de frequentie 93,5 MHz: “Dit is Radio Sylvania met een nooduitzending.“ Een dag later werd overgestapt naar 95,5 MHz. De intussen gevormde vaste kern zou deze noodzender verder uitbouwen, niet als een piratenzender maar als een vrije zender. Deze had oorspronkelijk slechts een klein bereik, meer bepaald tot centrum Tienen. Daaraan werd verholpen: eerst met de hulp van een andere vrije zender, later door interne aanpassingen en vooral door een nieuwe hoge zendmast. Zo werd het zendbereik uitgebreid tot in Leuven en Zonhoven en tot aan de taalgrens.
De eerste uitzendingen werden opgenomen op cassettes, zowel de muziek als de bindteksten. Om geen onderbrekingen te hebben zou men al snel overgaan tot rechtstreekse tussenkomsten. Eerst korte flashberichten en slogans en nadien meer en meer live-uitzendingen waarvoor een discobar werd aangeschaft. Muziekplaten, nodig voor de uitzendingen, werden in grote hoeveelheden door de dj’s opgehaald bij vrienden tot ver buiten Tienen.
Begin april waren er in de fabriek en bij Radio Sylvania opnames voor het tv-programma ‘Panorama’ van de toenmalige BRT. In dit programma kwam onder andere ter sprake hoe bijna 1.000 gezinnen werden getroffen door de vrees voor sluiting. En dit zonder rekening te houden met de gevolgen voor de toeleveranciers en hun personeel.
Een noodzender wordt groot.
In een volgende fase werd door de Vriendenkring Sylvania een nieuwe discobar gebouwd en ondergebracht in de intussen nieuw opgezette studio. Deze bevond zich net naast de machinekamer van de fabriek, maar de nodige isolatie had het gewenste resultaat. De eerste promotieplaat van Radio Sylvania, ‘Bella Sylvania’, volgde snel. Van deze hit gingen meer dan 4.000 exemplaren over de toonbank.
Door zoveel inzet kon Radio Sylvania eind april 1980 uitpakken met vaste dagelijkse programmalijsten. Deze omvatten per week 36 programma’s met 13 verschillende thema’s, die rekening hielden met alle luisteraars. Van jong tot oud. Wel werd het onmogelijk om met live-uitzendingen de studio nog 18 uur per dag te bemannen. Dus werden de uitzendingen teruggebracht tot 14 uur en later definitief tot 12 uur. Dit was voor de weekdagen van 8 uur tot 20 uur en de weekends van 9 uur tot 20 uur.
Dit alles kon enkel door immense inzet van een grote vaste kern die was ontstaan uit de Vriendenkring Sylvania. Maar ook de niet-aflatende inzet van veel andere personeelsleden, vrijwilligers en losse medewerkers was cruciaal. Cruciaal waren ook de luisteraars die het project niet enkel steunden maar ook lieten én deden groeien tot hoogten waarvan de initiatiefnemers niet hadden durven dromen en waarvoor ze tot op heden nog dankbaar zijn.
Buiten de vaste kern, waaronder de 4 vaste dj’s, waren er de vervangende dj’s, de leiding en de leden van de vriendenkring en de secretariaatmedewerkers. Verder waren er de mensen die verantwoordelijk waren voor de financiën, de opnames, het afnemen van de interviews binnen en buiten de studio, het maken van afspraken met en het ontvangen van meer dan 50 vedetten, het aannemen en soms doorsturen naar de studio van de duizenden telefoontjes en het niet te onderschatten logistieke werk. En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan.
Eén specifieke taak, gedaan door vele medewerkers én luisteraars, wil ik nog aanhalen. Het zijn de vele poëtische en andere teksten, de slogans en de berichten waarmee de uitzendingen werden opgevrolijkt. Onvergetelijk is een noodoproep in gebedsvorm: “Sylvania die in de ether zijt / Geëerd zij uw naam / Maar de tijd komt / Dat onze wens geschiedt zoals het ons toekomt / Geef ons vandaag nog die kans / En wij zullen bewijzen wat wij kunnen / Zoals we trouwens vroeger al bewezen hebben / Verdring ons niet in de teloorgang / Maar help ons uit deze nood.”
Het einde: alle schakels lossen!
De intussen opgestarte onderhandelingen verliepen stroef en sprongen op 5 mei 1980 af. Conclusie: de beeldbuisafdeling van Sylvania moest dicht. De verslagenheid onder de 750 personeelsleden was enorm, evenals onder het personeel van de resterende afdelingen. Bij Radio Sylvania was de verslagenheid zo mogelijk nog groter.
Een maand later werden de onderhandelingen hernomen en deed het gerucht de ronde dat er een Japanse kandidaat-koper was opgedaagd. Maar nog een maand later werd definitief duidelijk dat er geen oplossing meer uit de bus zou komen en werd de sluitingsdatum vastgelegd: 19 september 1980.
Met de collectieve vakantie van 3 weken voor de boeg werd beslist om Radio Sylvania in de ether te houden, zij het slechts van 10 tot 14 uur. Gezien de datum van sluiting gekend was, werd beslist om Radio Sylvania op 17 september uit de ether te halen, maar niet zonder eerst vanaf 1 augustus de gewone programma’s te hervatten. Toen reeds waren er plannen om later terug op te starten, zij het wellicht onder een andere naam.
De op 12 augustus opgestarte onderhandelingen in het kader van de ontslagprocedure leidden eind augustus tot de bezetting van de fabriek. Op 3 september kwam er een akkoord met de arbeiders uit de bus maar voor de bedienden was het wachten tot 9 september tot een voorakkoord werd bereikt. Intussen liep de bezetting door, inclusief een nachtelijke politie-inval met de bedoeling om een lading grondstoffen in de fabriek af te leveren. De bezetting werd er alleen maar steviger door.
Intussen draaide Radio Sylvania op volle toeren, nu ook ’s nachts. Dit om de luisteraars op de hoogte te houden van de sfeer, of beter misschien de spanning, in de fabriek. Op 10 september werden de akkoorden ondertekend door het gemeenschappelijk vakbondsfront. De bezetting werd opgeheven. Woensdag 17 september: de dag dat Radio Sylvania definitief uit de ether verdween. Die morgen voelde heel eigenaardig aan en startte met het toepasselijke nummer ‘De zotte morgen’. In de voormiddag overheerste de bedrukte sfeer, in de namiddag volgden afscheidsredes die met veel emoties en soms ook gelatenheid gepaard gingen. Intussen weerklonk gepaste muziek in de ether.
En dan, om 20 uur, werd het plots stil op 95,5 MHz, veel te stil …Ik dacht ongewild terug aan 31 augustus 1974 om 18 uur : een gelijkaardige stilte bij Radio Veronica, zij het om heel andere redenen. Donderdag 18 september: de dag van de uitvaart. Vrijdag 19 september: het laatste bezoek aan Sylvania om de nodige papieren en de sluitingsvergoeding in ontvangst te nemen. Tevens vond op de Hennenmarkt een slotshow plaats, georganiseerd door Radio Sylvania. Een 30-tal vedetten traden op.
Beste lezer: het zal u ongetwijfeld zijn opgevallen dat ik in het hele artikel geen enkele naam heb vernoemd. Het zou onterecht zijn ook maar één naam te vergeten. Allen verdienen zij het grootste respect tot op de dag van vandaag. Dat respect wil ik graag anders verwoorden dan met het opsommen van namen.
Zij die er aan meewerkten waren allen schakels van één zeer sterke ketting. Deze ketting brak uiteindelijk toch maar enkel en alleen door de kracht van de tegenstander. Wees er vooral zeker van dat dit niet het gevolg was van één schakel die begaf! Neen, alle schakels werden samen met een overmacht geconfronteerd en beslisten om samen te lossen.
Maar slechts voor even: de schakels werden, niettegenstaande het negatieve resultaat, stevige banden, mogelijks nog steviger dan de schakels.
Auteur: Eric Walravens
Foto’s: Miel Kinnaer
